قهوه، این نوشیدنی شگفت‌انگیز، نه تنها یک ماده معجزه‌آسا برای بیداری و انرژی است، بلکه یک عنصر فرهنگی و اجتماعی است که تاریخ و زندگی مردم را به شیوه‌های بسیاری تحت تأثیر قرار داده است. تاریخچه قهوه و کشف آن و ابتکار اولیه در مصرف آن به طور چشمگیری جهان را تغییر داد و قهوه به‌عنوان یک نماد از اجتماع و تعامل در فرهنگ‌های مختلف جایگاهی خاص دارد. قهوه، این نوشیدنی پرطرفدار و محبوب، یکی از مهمترین عناصر فرهنگ جهانی است که تاریخچه و تأثیرات گسترده‌ای در سراسر جهان دارد. از داستان‌های باستانی گرفته تا مدرنیته، قهوه نقش بی‌بدیلی در زندگی انسانها ایفا کرده و تبدیل به عنصری بسیار مهم در جوامع مختلف شده است.
هیچکس دقیقاً نمی‌داند چگونه و چه زمانی قهوه کشف شده است، با این حال اسطوره‌های زیادی درباره منشأ آن وجود دارد.
فهرست مطالب
افسانه پیدایش قهوه در اتیوپی
در یکی از افسانه‌های اتیوپی دربارهٔ قهوه، یک داستان مشهور وجود دارد که به نام “قهوه‌درخت و پیاده‌روی” شناخته می‌شود. این افسانه می‌گوید که یک روز، یک شاهزاده به نام “کالدی” به همراه گلهای از گوسفندها در جستجوی گیاهی جدید بود. آنها از راهی عبور می‌کردند که به‌طور اتفاقی گوسفندها به گیاهی خوشبو برخورد کردند. این گیاه سپس به عنوان قهوه‌درخت شناخته شد.
بعدها، کالدی، برای اولین بار قهوه را به طور تصادفی از آن دید و با مفهوم واقعی آن آشنا شد. او پس از آزمون و طعمه کردن میوه‌های قهوه، احساس انرژی و پرزندگی کرد و این احساس را با دیگران به اشتراک گذاشت. از آن زمان به بعد، قهوه به عنوان یک نماد فرهنگی و اجتماعی در اتیوپی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است و به یکی از نمادهای اصلی این کشور تبدیل شده است.
افسانه ریشه عربی قهوه
در افسانه‌های عربی، داستانی محبوب درباره کشف قهوه به یک گوسفنددار به نام “کالدی” نسبت داده می‌شود. طبق این افسانه، کالدی متوجه شد که بزهایش پس از خوردن میوه‌هایی از یک درخت خاص، بسیار پرانرژی و پرزنده می‌شوند. او از این کشف متعجب شده و خود هم این میوه‌ها را امتحان کرد و تجربه مشابهی از افزایش انرژی داشت.
کالدی کشف خود را با یک راهب محلی به اشتراک گذاشت، که از این میوه‌ها یک نوشیدنی برای او آماده کرد تا به او در بیداری و پایداری در طول ساعات طولانی دعا کمک کند. راهب متوجه شد که این نوشیدنی او را بیدار و متمرکز نگه می‌دارد و آن را با راهبان دیگر در صومعه به اشتراک گذاشت.
شهرت این نوشیدنی پرانرژی به سرعت گسترش یافت و مصرف آن به‌طور تدریجی از صومعه به خارج از آن گسترش یافت. در نهایت، روش‌های پخت، آسیاب کردن و خرد کردن دانه‌های قهوه به سراسر شبه‌جزیره عربی و فراتر از آن گسترش یافت، که به بنا نهادن قهوه‌خانه‌ها به عنوان مراکز اجتماعی برای بحث، سرگرمی و بازرگانی منجر شد.
این افسانه نکته‌ای راجع به کشف اتفاقی قهوه و اهمیت فرهنگی و اجتماعی بعدی آن در جامعه عربی بیان می‌کند.
پیدایش قهوه در اروپا
در اروپا، قهوه به طور رسمی از طریق تجار مسلمان اولین بار در قرن ۱۶ میلادی معرفی شد. اولین فروشگاه قهوه در ونیز، ایتالیا، در سال ۱۶۴۵ باز شد. از آن زمان به بعد، قهوه به سرعت محبوبیت یافت و قهوه‌خانه‌ها در سراسر اروپا ظاهر شدند.
اما در اوایل ورود قهوه به اروپا، برخی اعتراض‌ها نیز وجود داشت. برخی از مقامات کلیسایی مخالفت کردند و قهوه را به عنوان یک نوشیدنی شیطانی و ناپسند محکوم کردند. اما تدریجاً با گذشت زمان و با توجه به محبوبیت رو به افزایش قهوه در میان مردم، این نگرش‌ها تغییر کرد و قهوه به یکی از نوشیدنی‌های محبوب و رایج در اروپا تبدیل شد.
با گذشت زمان، فرایند فرآوری، تولید و مصرف قهوه در اروپا به شکلی پیچیده‌تر و گسترده‌تر تبدیل شد و قهوه به یکی از نمادهای اصلی فرهنگی و اجتماعی در اروپا تبدیل شد.
تاریخچه قهوه در عصر جدید
در قرن ۱۷، قهوه وارد قاره جدید آمریکا شد. نخستین بذرهای قهوه به طور غیررسمی توسط مسافران اروپایی به سواحل جنوبی آمریکا، به خصوص برزیل، کلمبیا و ونزوئلا، آورده شد. با گذشت زمان، کشاورزان در این مناطق شروع به کاشت قهوه نمودند و صنعت قهوه در آمریکای لاتین شکل گرفت.
کم‌کم، قهوه به یکی از محصولات اصلی صادراتی آمریکای لاتین تبدیل شد و این منطقه به عنوان یکی از مهمترین تولیدکنندگان قهوه در جهان شناخته شد. با معرفی قهوه در آمریکای شمالی، این نوشیدنی به سرعت محبوبیت یافت و به یکی از نوشیدنی‌های پرطرفدار در این منطقه تبدیل شد.
از آن زمان تا به امروز، آمریکای لاتین و آمریکای شمالی به عنوان دومین منطقه بزرگ تولید قهوه در جهان شناخته می‌شوند و قهوه به یکی از نمادهای اصلی اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی در این مناطق تبدیل شده است.
گسترش قهوه به همه دنیا
هم زمان با گسترش تقاضای برای قهوه، رقابت شدیدی برای کشت قهوه خارج از عربستان به وجود آمد.
در نهایت، هلندی‌ها در نیمه دوم قرن هفدهم به شتاب‌های گیاهان قهوه دست یافتند. تلاش‌های اولیه آنها برای کاشت آنها در هند ناموفق بود، اما آنها با تلاش‌های خود در باتاویا، در جزیره جاوا که اکنون به عنوان اندونزی شناخته می‌شود، موفق شدند.
گیاهان پرورید و به زودی هلندی‌ها تجارت موثر و روبه رشدی در زمینه قهوه داشتند. سپس آنها کشت گیاهان قهوه را به جزایر سوماترا و سلبس گسترش دادند.
ورود قهوه به آمریکا
در سال ۱۷۱۴، شهردار آمستردام هدیه‌ای از یک گیاه جوان قهوه را به پادشاه لوئی چهاردهم فرانسه هدیه داد. پادشاه دستور داد آن را در باغ‌های بوتانیکی سلطنتی پاریس کاشته شود. در سال ۱۷۲۳، یک سرباز جوان دریایی به نام گابریل دو کلیو نهالی از گیاه پادشاه را به دست آورد. با وجود سفری چالش‌برانگیز – با هوا و هواشناسی وحشتناک، یک مخرب که سعی در نابود کردن نهال داشت، و یک حمله دزدان دریایی – او موفق شد آن را به سلامت به مارتینیک انتقال دهد.
پس از کاشت، نهال نه تنها رشد کرد، بلکه باعث گسترش بیش از ۱۸ میلیون درخت قهوه در جزیره مارتینیک در ۵۰ سال آینده شد. حتی بیشتر از این، این نهال والدین تمامی درختان قهوه در سراسر کارائیب، آمریکای جنوبی و مرکزی بود.
قهوه معروف برزیلی به وجود فرانسیسکو ده ملو پالهتا برمی‌گردد که توسط امپراتور به گویان فرانسه ارسال شد تا نهال‌های قهوه را بگیرد. فرانسوی‌ها مایل به به اشتراک‌گذاری نبودند، اما همسر فرماندار فرانسوی، تسخیر شده توسط زیبایی‌اش، قبل از اینکه برود، یک دسته بزرگ از گلهای باغچه را به او داد – درون آنها کافی از دانه‌های قهوه بود تا صنعتی که امروزه بیش از یک میلیارد دلار ارزش دارد، شروع شود.
مبلغان و سفرگران، تجار و مستعمرگان ادامه دادند که دانه‌های قهوه را به سرزمین‌های جدیدی برسانند، و در سرتاسر جهان درختان قهوه کاشته شدند. مزارع در جنگل‌های استوایی باشکوه و در کوهستان‌های خشن تأسیس شدند. برخی محصولات رونق یافتند، در حالی که برخی دیگر کوتاه‌مدت بودند. اقتصادی‌های جدید بر پایه قهوه تأسیس شدند. ثروت‌ها به دست آمد و از دست داده شد. تا پایان قرن هجدهم، قهوه به یکی از محصولات صادراتی پرسودتر جهان تبدیل شده بود. پس از نفت خام، قهوه جستجویی دومین محصول مورد نیاز جهان است.