قهوه یکی از محبوب‌ترین نوشیدنی‌های جهان است که تاریخچه‌ای طولانی و جذاب دارد. این نوشیدنی با عطر و طعم خاص خود از دیرباز مورد توجه انسان‌ها بوده است. در این مقاله به بررسی تاریخچه، گیاه‌شناسی، توزیع جغرافیایی و استراتژی‌های اصلاح نژاد قهوه خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب
تاریخچه قهوه
قهوه عربیکا بومی اتیوپی است و اولین بار در حدود سال 850 میلادی کشف شد. این گیاه وحشی در جنگل‌های مرتفع اتیوپی و سودان جنوبی رشد می‌کرد. قهوه روبوستا نیز در دهه 1870 در حوضه کنگو کشف و کشت شد. این دو گونه قهوه هر دو از جنگل‌های استوایی آفریقا منشأ گرفته‌اند. قهوه عربیکا در قرن هشتم به یمن منتقل شد و سپس به هند، سریلانکا، جاوا و اندونزی گسترش یافت. در قرن هفدهم، قهوه به اروپا رسید و از آنجا به مستعمرات فرانسوی، اسپانیایی و بریتانیایی منتقل شد. قهوه روبوستا نیز از رودخانه لومانی در آفریقا به جاوا و سپس به کشورهای دیگر مانند هند، اوگاندا و ساحل عاج منتقل شد. این گونه قهوه به دلیل مقاومت بیشتر به بیماری‌ها و شرایط سخت‌تر، به سرعت در مناطق مختلف جهان کشت شد.
گیاه‌شناسی قهوه
گیاه قهوه متعلق به خانواده Rubiaceae است و بیش از 100 گونه قهوه توسط گیاه‌شناسان شناسایی شده است. میوه‌های قهوه دارای ساختار خاصی هستند که شامل دو دانه با شیار عمیق است. این گیاهان از بوته‌های کوچک چندساله تا درختان چوبی ضخیم متغیر هستند. قهوه عربیکا از ترکیب طبیعی دو گونه C. eugenioides و C. canephora به وجود آمده است. قهوه روبوستا از جنگل‌های مرطوب آفریقا منشأ گرفته است. این گونه‌ها در مناطق مرطوب استوایی آفریقا و جزایر اقیانوس هند غربی یافت می‌شوند. بیشترین تنوع گونه‌های قهوه در ماداگاسکار، کامرون و تانزانیا مشاهده می‌شود. گونه‌های قهوه در ارتفاعات بین 1300 تا 2000 متر برای عربیکا و در مناطق کم ارتفاع‌تر برای روبوستا رشد می‌کنند.
خاستگاه‌های مختلف قهوه
قهوه عربیکا و روبوستا دو گونه اصلی قهوه هستند که هرکدام خاستگاه و تاریخچه خاص خود را دارند. قهوه عربیکا از جنگل‌های مرتفع اتیوپی و سودان جنوبی منشأ گرفته است. این گونه قهوه به دلیل عطر و طعم خاصش در بسیاری از کشورها محبوب است و به طور عمده در ارتفاعات بین 1300 تا 2000 متر کشت می‌شود. قهوه روبوستا نیز از جنگل‌های استوایی آفریقا نشأت می‌گیرد و در دهه 1870 در حوضه کنگو کشف و کشت شد. قهوه روبوستا به دلیل مقاومت بیشترش به بیماری‌ها و شرایط سخت، به سرعت در مناطق مختلف جهان، از جمله هندوستان، اوگاندا و ساحل عاج گسترش یافته است.
گسترش جهانی قهوه
تاریخچه گسترش قهوه عربیکا از قرن هشتم میلادی آغاز شد، زمانی که برخی از دانه‌های قهوه از اتیوپی به یمن منتقل شدند. در یمن، این دانه‌ها کشت شدند و تا پایان قرن چهاردهم میلادی، عرب‌ها تنها تأمین‌کنندگان قهوه در جهان بودند. سپس، قهوه به کشورهای دوردستی مانند هند، سریلانکا (سیلان)، جاوا و اندونزی گسترش یافت و اولین مزارع تجاری قهوه در این مناطق ایجاد شد. در اوایل قرن هفدهم، قهوه به اروپا رسید و توسط یک تاجر هلندی در سال 1616 به آمستردام آورده شد. چندین گیاه قهوه در باغ گیاه‌شناسی آمستردام تکثیر شدند و سپس به شرق هند منتقل شدند تا مزارع جدیدی ایجاد کنند. گیاهان قهوه دیگری نیز به باغ گیاه‌شناسی پاریس به عنوان هدیه‌ای برای لوئی چهاردهم منتقل شدند. این نقطه شروعی برای کشت قهوه در مستعمرات فرانسوی و به زودی پس از آن در مستعمرات اسپانیایی و بریتانیایی بود. کشت قهوه به تقریباً تمام مناطق بین‌المداری جهان گسترش یافت.
قهوه روبوستا و گسترش آن
تاریخچه گسترش قهوه روبوستا از نزدیکی رودخانه لومانی، یکی از شاخه‌های رودخانه کنگو در آفریقای مرکزی آغاز شد. از طریق یک نهالستان در بروکسل، قهوه روبوستا از کنگو بلژیک (جمهوری دموکراتیک کنگو) به جاوا منتقل شد. پس از آن، انتخاب‌های اولیه با موفقیت تولید شدند و دانه‌های جدید برای ایجاد مزارع در کشورهای دیگر مانند هند، اوگاندا و ساحل عاج استفاده شدند. جمعیت‌های طبیعی محلی به تدریج برای کشاورزی در کشورهای مختلف آفریقایی استفاده شدند و این اجازه را داد که قهوه روبوستا در مناطق جدید کشت شود تا در نهایت در حدود سال 1912 به قاره آمریکا برسد. برای خرید قهوه میکس با کیفیت و رست تازه کلیک کنید – خرید قهوه میکس تازه
کشف‌های جدید و تنوع ژنتیکی قهوه
امروزه، برخی از قهوه‌های وحشی جدید همچنان در جنگل‌های استوایی آفریقا کشف می‌شوند. همچنین، در مناطق مختلف استوایی جهان، گونه‌های جدیدی از قهوه در حال توسعه هستند. در آمریکای مرکزی، کلمبیا، برزیل، ساحل عاج یا کنیا، برنامه‌های اصلاح نژاد بر روی تولید بالا و تحمل بالا به آفات و بیماری‌ها تمرکز دارند، به ویژه برای عربیکا که بهبود فیزیولوژیکی برای مناطق جدید کشت قهوه یا تغییرات آب و هوایی را نشان می‌دهد و همچنین تمایز ویژگی‌های حسی را ممکن می‌سازد.
توزیع جغرافیایی قهوه
گونه‌های قهوه در مناطق مرطوب استوایی آفریقا و جزایر اقیانوس هند غربی یافت می‌شوند. بیشترین تنوع گونه‌های قهوه در ماداگاسکار، کامرون و تانزانیا مشاهده می‌شود. قهوه عربیکا در ارتفاعات بین 1300 تا 2000 متر و قهوه روبوستا در مناطق کم ارتفاع‌تر رشد می‌کنند. این گیاهان در مناطق مرطوب استوایی آفریقا و جزایر اقیانوس هند غربی یافت می‌شوند. قهوه عربیکا از ترکیب طبیعی دو گونه C. eugenioides و C. canephora به وجود آمده است. در حالی که قهوه روبوستا از جنگل‌های مرطوب آفریقا منشأ گرفته است. این گونه‌ها در مناطق مرطوب استوایی آفریقا و جزایر اقیانوس هند غربی یافت می‌شوند.
استراتژی‌های اصلاح نژاد قهوه
اصلاح نژاد قهوه عربیکا نقش مهمی در افزایش تولید و بهبود کیفیت فنجان قهوه دارد. حدود 60 درصد از تولید جهانی قهوه از گونه عربیکا است و اصلاح نژاد این گونه به منظور افزایش مقاومت به بیماری‌ها و بهبود کیفیت فنجان قهوه انجام می‌شود. برنامه‌های اصلاح نژاد در کشورهای مختلف مانند برزیل، کلمبیا و کنیا بر روی افزایش تحمل به آفات و بیماری‌ها و بهبود کیفیت فنجان قهوه تمرکز دارند. استراتژی‌های اصلاح نژاد قهوه روبوستا شامل انتخاب کلون‌ها و هیبریداسیون بین گروه‌های ژنتیکی مختلف است. این روش‌ها منجر به بهبود عملکرد و مقاومت به بیماری‌ها شده است. اصلاح نژاد قهوه روبوستا به منظور افزایش مقاومت به بیماری‌ها و بهبود کیفیت فنجان قهوه انجام می‌شود.
آینده اصلاح نژاد قهوه
با توجه به تغییرات آب و هوایی، اصلاح نژاد قهوه برای مقاومت به دماهای بالاتر و شرایط سخت‌تر ضروری است. استفاده از فناوری‌های جدید ژنتیکی می‌تواند به بهبود کیفیت و تولید قهوه کمک کند. برنامه‌های اصلاح نژاد در کشورهای مختلف مانند برزیل، کلمبیا و کنیا بر روی افزایش تحمل به آفات و بیماری‌ها و بهبود کیفیت فنجان قهوه تمرکز دارند. این برنامه‌ها به منظور افزایش تحمل به آفات و بیماری‌ها و بهبود کیفیت فنجان قهوه انجام می‌شوند. با استفاده از فناوری‌های جدید، آینده‌ای روشن برای تولید قهوه پیش‌بینی می‌شود.
نتیجه‌گیری
قهوه نه تنها یک نوشیدنی محبوب است، بلکه تاریخچه‌ای غنی و پیچیده دارد. از اتیوپی تا اروپا و سپس به سراسر جهان، قهوه سفری پرماجرا داشته است. با توجه به تنوع ژنتیکی و استراتژی‌های اصلاح نژاد، آینده‌ای روشن برای تولید قهوه پیش‌بینی می‌شود. با استفاده از فناوری‌های جدید، تولید قهوه با کیفیت بالا و مقاومت به شرایط سخت‌تر امکان‌پذیر خواهد بود.
منبع: The Coffee Tree—Genetic Diversity and Origin – ScienceDirect